Son zamanlarda çok fazla uçak korkusu yaşayan kişilerle uçmak durumunda kaldım ve mecburen bu konu üzerine biraz araştırma yapıp bir turizmci gözüyle bu yazı kaleme alma ihtiyacı duydum. Ne de olsa gezginlerin hepsinde olmasa da çoğunluğunda bu endişe öyle ya da böyle var ve bunun üzerine turizmci olarak konu anlamında öz de olsa vakıf olmamız gerekir diye düşünüyorum. Ayrıca korkusu olan bir kişinin yanında uçmanın ne kadar zor olduğunu bilen birisi olarak nasıl yardımcı olmayı da öğrenmek gerektiğini savunuyorum.
Aerofobi, uçuş seyahatinden tamamen kaçınacak kadar şiddetli uçma korkusu geliştiren küresel nüfusun yaklaşık yüzde 2,5 ila yüzde 5'ini etkiler. Yaklaşık 8 milyarlık küresel nüfusa baktığımızda, bu rakam 200 ila 400 milyon kişiye tekabül ediyor.
Öte yandan uçan insanların geri kalanı, uçaklara binmelerini engellemeyen hafif ila orta derecede uçuşla ilgili anksiyete yaşar.
Bir de her türlü uçuş ortamında gazetesini okumaya, uyumaya hatta filmini izlemeye devam edenler var ki onlar bu yazının konusu değil.
Uçma korkusu, uçuş öncesi ve uçuş sırasında şiddetli anksiyeteye neden olan amygdala. Bu beynimizin içinde badem büyüklüğünde iki küçük yapı. Duygularımızı kontrol etmekte önemli bir rol oynar. Özellikle korku, kaygı ve tehdit gibi durumlara verdiğimiz tepkileri yönetir.
Kısaca söylemek gerekirse; Amygdala, beynin “alarm sistemi” gibi. Tehlike sezdiğinde hemen devreye girer ve vücudu savunmaya hazırlar. Bu yüzden korktuğumuzda kalbimiz hızlanır, terleriz veya geriliriz — çünkü amygdala harekete geçer. Ancak bazen gerçek bir tehlike olmasa bile amygdala aşırı tepki verebilir. Aynen uçak korkusunda olduğu gibi. Bu da aşırı duygusal tepkileri nedeniyle anksiyete bozukluğu tanısı ile değerlendirilir.
Uçakla uçmak, yaygın endişelere rağmen uzmanlar tarafından hava yolculuğunun en güvenli yöntemlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Journal of Air Transport Management dergisinde yayınlanan 2024 tarihli bir araştırmaya göre, küresel hava yolculuğu ölüm istatistikleri 13,7 milyonda 1 olasılık ile gerçekleşmekte.
Karayolu seyahati, uçmaktan çok daha yüksek güvenlik riskleri yaratmakta. Dünya Sağlık Örgütü, karayolu trafik kazalarında ölenlerin sayısını yıllık 1,25 milyon olarak tahmin etmekte. Bu, dünya genelinde yılda 100 bin kişi başına 16 ölüm anlamına gelmekte. Hava yolculuğu, Türkiye'deki karayolu kazalarından daha düşük ölüm riski taşımakta. Yıllık ölüm oranı 100 bin kişi başına 5,9 olup, bu da bir kişinin ömrü boyunca 1/226 olasılık anlamına gelmekte.
Ancak neden hala korkuyoruz? Çoğu kişi, uçmaktan korkar çünkü uçarken durumları kontrol edemezler. Emekli bir havayolu kaptanı bunu şöyle açıklıyor:
"Uçmak, kontrolün ve kaçışın olmadığı bir durumdur. Acil durumlarda uçakların çok sayıda koruma sistemine sahip olduğunu ve kaçmanın gereksiz olduğunu bilmemiz gerekir.
Korkunuzun tetikleyicilerini bilmek, korkunuzu daha iyi yönetebilmeniz için temel oluşturur. Korkunun başlıca kaynakları arasında uçak kazalarıyla ilgili haberler, uçakların uçuş sırasında çıkardığı sesler ve uçuş sırasında yaşanan türbülans sayılabilir. Bu yazıyı yazarken karşıma çıkan aşağıda kanıta dayalı yöntemler, uçuşla ilgili endişenizi hafifletmeye yardımcı olabilir.
1.Nefes egzersizleri (Kutu nefes):
Dört saniye nefes alın, ardından dört saniye nefesinizi tutun ve dört saniye boyunca nefes verin, ardından dört saniye nefes almadan bekleyin.
Bu egzersizi, stresinizi azaltmak ve kalp atış hızınızı düşürmek için birkaç kez tekrarlayın.
2.Uçak Seslerini Normalleştirin:
Sky Buddy (https://phobia.aero/ ) adlı site, motorun çalışması, iniş takımları ve bagaj yükleme sesleri gibi gerçek uçuş ses kayıtlarına erişebilir. Bu sesler, ani tepkileri azaltmaya ve kaygı tetikleyicilerinin yoğunluğunu azaltmaya yardımcı olur.
3.Turbli ile türbülansı öngörün:
Kullanıcılar, Turbli veya benzer uygulamalar aracılığıyla gerçek uçuş verilerine dayalı türbülans tahminlerine erişebilir. Uçuş numaranızı arayarak beklenen türbülans bölgelerini kontrol edin ve uçuş belirsizliğini azaltın. Ama elbette türbülans esnasındaki stresinizi yönetmeniz önemli.
4.Rehberli meditasyon uygulamaları:
Calm ve Headspace gibi uygulamaların ses içeriği, kullanıcıların uçuşlar sırasında ve havaalanı terminallerinde kullanabilecekleri kısa rahatlama egzersizleri sunmakta.
5.Koltuk seçimi ve alan:
Ekstra ayak mesafesi olan bir koltuk seçerek veya özellikle çıkışa yakın bir koltuk seçerek pencere kenarında oturarak daha iyi kontrol sağlayabilirsiniz. Ufuk manzarası kaygıyı azaltma eğilimindedir.
6.Rahatlık için ağırlıklandırılmış eşyalar:
Vücudunuza dayayabileceğiniz veya sarılmak için kullanabileceğiniz kompakt bir ağırlık yastığı kullanılabilir. Bu yöntemle sağlanan derin basınç stimülasyonu sinir sistemini sakinleştirmeye yardımcı olur. Söz konusu yastığa sarılıp şu cümleleri tekrarlayabilirsiniz: “Güvendeyim”, “Bunu başarabilirim”.
7.Uçak yoga:
Uçak koltuğunuzda otururken hafif hareketler ve esnemeler yapabilirsiniz. Gerginliği azaltmaya yardımcı olan boyun, omuz ve sırt gevşetme tekniklerini öğrenmek için “Yoga on an Airplane” temalı youtube videolarını izleyebilirsiniz.
Ama bundan daha zor olan çözümlerde söz konusu. Zira herkes yukarıdaki pratik çözümlere cevap veremeyebilir.
Maruz Bırakma Terapisi (Exposure Therapy), korku, kaygı veya travma gibi duygularla başa çıkmak için kullanılan bir psikolojik tedavi yöntemidir. Maruz kalma terapisi, şiddetli uçuş fobisi yaşayan kişiler tarafından düşünülebilir. Maruz kalma terapisi sürecinde, rahatlama tekniklerini öğrenen hastalara uçuşla ilgili uyarılar (resimler, videolar ve simülasyonlar gibi) sunulur.
Bu korkulan duruma ya da nesneye yavaş yavaş ve kontrollü bir şekilde yaklaşma sürecidir. Amaç, kişinin zamanla bu duruma alışması ve korkusunun azalmasıdır. Örnek vermek gerekirse bir kişi uçmaktan çok korkuyorsa; önce uçak fotoğraflarına bakmakla başlar, sonra uçak sesi dinletilir, ardından havaalanına gidilip, uçağa binecekmiş gibi prova yapılır ve en sonunda da gerçekten uçağa binmek denenir.
Elbette bu süreç adım adım ve profesyonel terapist eşliğinde yapılmalı.
Yapılan araştırmalara göre, maruz kalma terapisinin çoğu hastada olumlu sonuçlar verdiğini doğrulamakta. Ayrıca araştırmalar, uygun maruz kalma terapisinin hastaların %70-90'ında uçma yeteneği kazandırdığını ve kalıcı anksiyete azalmasına yol açtığını göstermektedir.
Öte yandan ilaç ve alkol özünde kaçınılması gerekenlerin başında yer alıyor. Özellikle anksiyete (kaygı), uykusuzluk, kas spazmları ve epilepsi gibi durumların tedavisinde benzodiazepinler ilk başta etkili görünse bile uzun süreli kullanımlarında etkileri hem azalıyor hem de bağımlılık yapma olasılığı çok yüksek. Bu tür ilaçlar ise daima doktorunuzun gözetiminde kullanılmalı. 2023 yılında yapılan bir araştırma, uzun uçuşlarda alkol alan kişilerin hem kalp atış hızının arttığını hem de kan oksijen seviyesinin düştüğünü ortaya koymuştur. Daha önceki yıllarda yapılan araştırmalar, alkol tüketiminin kaygıyı hafifletmek yerine daha da körüklediğini göstermiştir. Bu durumda su daha güvenli bir seçenektir.
Sonuç olarak uçma korkusu yaygın bir meseledir, ancak üstesinden gelinebilir. Yardım almak için hangi yöntemi seçerseniz seçin — farkındalık, eğitim veya terapi — bu konuda yalnız değilsiniz. Hava yolculuğu ile dünya parmaklarınızın ucunda ve doğru araçlarla korkuya kapılmanıza gerek yok.
Referanslar:
1.Oakes, M., & Bor, R. (2010). The psychology of fear of flying (part I): A critical evaluation of current perspectives on the nature, prevalence and etiology of fear of flying.
2.Wilhelm, F. H., & Roth, W. T. (1997). Clinical characteristics of flight phobia.
3.Bourne, E. J. (2015). The Anxiety and Phobia Workbook (6th ed.).
4.Özdemir, H., & Bilge, A. (2019). Fobiler ve Anksiyete Bozuklukları: Klinik Psikoloji Açısından İnceleme.
5.Özlem Yılmaz Halıcı (2022). Yolcularda uçuş fobisi ve başa çıkmada kullanılan psikolojik müdahaleler
Turizm gündemine ilişkin haberlerin her gün mail adresinize gelmesi için abone olun.
www.turizmguncel.com internet sitesinde yayınlanan yazı, haber, video ve fotoğrafların her türlü hakkı Turizm Güncel A.Ş.’ye aittir. İzin alınmadan, kaynak gösterilerek dahi iktibas edilemez.
Copyright © 2018 - Tüm hakları saklıdır. Turizm Güncel
Tasarım & Yazılım Altyapısı DataNet Bilgi Teknolojileri
