10 başlıkta Türkiye ekonomisinin 2016 karnesi

Türkiye ekonomisinin büyüme performansından özel sektör operasyonlarına, Türk Lirası'nın Amerikan Doları'na karşı hızla yaşadığı değer kaybından teşvik paketlerine 2016 Türkiye ekonomisi için nasıl geçti?

 

BBC Türkçe'den Özde Özdemir, Türkiye ekonomisinin 2016 karnesini 10 başlıkta derledi:

 

Dünyanın büyüyememe sorunuyla yüzleştiği son yıllarda Türkiye ekonomisinin yüzde 4'ün üzerine büyüme kaydetmesi öne çıkan unsurlardan biriydi.

 

Ancak 2016 yılında Türkiye ekonomisinin büyüme hızında yavaşlama görülmeye başlandı.

 

Türkiye ekonomisi 2016'nın üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 1,8 küçüldü. TÜİK'in hesaplama yönteminde revizyona giderek açıkladığı verilere göre bir önceki çeyreğe göre yüzde 2.7'lik bir daralma görüldü.

 

Böylece ekonomide 27 çeyrek sonra ilk kez daralma gerçekleşti. Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) verilerine göre ekonomide son olarak 2009 yılı üçüncü çeyrekte yüzde 2.8 daralma gerçekleşmişti.

 

Yılın ilk yarısında iç talebin katkısı ile kuvvetli bir büyüme yaşansa da üçüncü çeyrekte darbe girişimi, turizm sektöründe yaşanan kayıplar, küresel ve jeopolitik gelişmelerin etkisiyle daralma görüldü.

 

Buna paralel olarak işsizlik oranı ise nisan ayı itibarıyla yükselişe geçti. Eylül ayında yıllık bazda 1 puan artan işsizlik oranı yüzde 11,3'e çıktı.

 

8 Kasım'da düzenlenen ABD başkanlık seçimlerini iş adamı Donald Trump'ın kazanmasının getirdiği belirsizlik, gelişmekte olan ülke kurlarında satış baskısı yarattı.

 

15 Temmuz darbe girişimi, jeopolitik riskler, Amerikan Merkez Bankası FED'in faiz silahını çekmesi beklentisi ve Türkiye'deki siyasi gelişmelerin de etkisiyle Dolar/TL kurunda art arda rekor kırıldığı gözlendi.

 

Amerikan Doları'na karşı Türk Lirası'nın yıllık değer kaybı yüzde 20'lere ulaştı.

 

Bunun üzerine başta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere siyasetçiler Amerikan Doları'nı satarak Türk Lirası almayı teşvik eden açıklamalar yaptı.

 

Böylece yurt çapında esnafın da büyük destek verdiği Türk Lirası'nı teşvik kampanyası başladı.

 

Kamu kurumları art arda Türk Lirası'yla işlem yapma kararı aldıklarını ve döviz varlıklarını TL'ye çevirdiklerini duyurdu.

 

19 Nisan'da görev süresi dolan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) eski başkanı Erdem Başçı'nın yerine, başkan yardımcısı Murat Çetinkaya atandı.

 

19 Nisan'da görev süresi dolan TCMB eski başkanı Erdem Başçı'nın yerine, başkan yardımcısı Murat Çetinkaya atandı.

 

TCMB, 2015 yılı boyunca çok tartışılan faiz indirimi çağrılarına 2016'da cevap vermeye başladı.

 

TCMB eski başkanı Erdem Başçı önderliğinde üç kere toplanan Para Piyasası Kurulu, ocak ve şubat aylarında değişikliğe gitmezken Başçı'nın başkanlığında yalnızca mart ayındaki toplantıda faiz indirimine gitti.

 

Sadeleştirme politikası kapsamında Çetinkaya başkanlığında ise yıl boyunca altı kere faiz indirimi kararı verildi.

Ancak döviz kurundaki artışın enflasyon görünümündeki iyileşmeyi sınırladığı gerekçesi ile indirimlere ekim ayında ara verildi.

 

Kasım ayındaki ABD başkanlık seçimini Donald Trump'ın kazanmasının ardından gelişmekte olan ülke para birimlerinde görülen değer kaybı sonrasında Merkez Bankası yılın ilk ve tek faiz artımını Kasım ayında gerçekleştirdi.

 

Türkiye'de yaşanan siyasi gelişmeler ve dünya ekonomisinin gelişmekte olan ülkelerin aleyhine bir rotaya dönmesi, önde gelen üç uluslararası kredi derecelendirme kurumu Standard & Poor's (S&P), Moody's ve Fitch'in Türkiye'nin notunda indirime gitmesine yol açtı.

 

Türkiye'nin en büyük ithalat kalemi olan petrol fiyatında görülen düşüş, cari açığın yılın ilk çeyreğinde 30 milyar doların altına inmesine yardımcı oldu. 

S&P, 15 Temmuz'daki darbe girişiminden beş gün sonra Türkiye'nin kredi notunu bir kademe düşürdüğünü duyurdu.

 

Türkiye'nin kredi notu, yatırım yapılabilir seviyenin bir altında yer alan BB+'dan BB'ye indirildi.

 

Moody's ise eylül ayında Türkiye'nin kredi notunu yatırım yapılabilir seviye olan Baa3'ten Ba1'e indirdi.

 

Fitch, 19 Ağustos'ta Türkiye'nin görünümünü negatif olarak değiştirmesine rağmen, Türkiye'nin yatırım yapılabilir anlamına gelen BBB- notunu güncellemedi.

 

2016 yılında Türkiye ve Rusya arasında yaşanan gerilim ile bölgedeki siyasi gelişmeler, turizm sektörüne ağır darbe vurdu.

 

2015 yılının kasım ayında Rus jetinin düşürülmesinden sonra Türkiye ile Rusya arasında ortaya çıkan gerilim, Rus turist sayısında özellikle yaz aylarında büyük düşüş yaşanmasına neden oldu.

 

Ayrıca Suriye iç savaşının bölgede yarattığı jeopolotik riskler ile Türkiye'de yaşanan saldırıların ardından güvenlik endişelerinin artması, yabancı turist sayısında genel bir azalma görülmesine yol açtı.

 

Türkiye'yi 2016 yılının ilk 11 ayında ziyaret eden yabancı turist sayısında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 30,8'lik bir azalma görülmesi, turizm gelirlerinde 7,6 milyar dolarlık bir kaybın yaşanabileceğini ortaya koyuyor.

 

Türkiye'yi 2015 yılının ilk 11 ayında 34.7 milyon yabancı turist ziyaret etmişti.

 

Bu rakam 2016'ya geldiğimizde ise 24 milyon yabancı turiste kadar indi.

 

Türkiye'nin en büyük ithalat kalemi olan petrol fiyatında görülen düşüş, cari açığın yılın ilk çeyreğinde 30 milyar doların altına inmesine yardımcı oldu.

 

Ancak 2015 yılının başında 30 dolar seviyelerinde olan brent petrol fiyatının üçüncü çeyrekte 50 dolar'a kadar çıkması, cari açığın 33 milyar dolar civarında seyretmesine sebebiyet verdi.

 

Petrol fiyatlarının OPEC'in petrol arzını kısması konusunda anlaşmasının ardından yükselmesi bekleniyor.

 

2011 yılında cari açığın gayri safi yurtiçi hasılaya (GSYH) oranı yüzde 9 iken bu oran 2015 sonunda yüzde 3.75'e inmişti.

 

Ancak bu oran 2016'nın üçüncü çeyreğinde tekrar yüzde 3.82'ye çıktı.

 

Özellikle Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün (OPEC) Kasım ayının sonunda petrol üretimini kısıtlama kararını almasının petrol fiyatlarının 2017 yılında yükselmesine neden olması bekleniyor.

 

Ayrıca analistler, Türk Lirası'nın Amerikan Doları'na karşı yaşadığı değer kaybının da Türkiye'nin cari açık sorununa olumsuz etki yapmasını bekliyor.

 

Hükümetin 15 Temmuz'da gerçekleşen darbe girişiminden sorumlu tuttuğu 'FETÖ' olarak tanımlanan 'Fethullah Gülen Terör Örgütü'nün özel sektör ile ilişkilendirilen ayağına çok sayıda operasyon gerçekleştirildi.

 

Başbakan Yardımcısı Nurettin Canikli, kasım ayının başında TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda yaptığı konuşmasında, 'FETÖ' bağlantılı TMSF'ye yönetilmek üzere devredilen şirket sayısı'nı 527 olarak açıkladı.

 

Canikli ayrıca, "Bunların yaklaşık 271 tanesi 9 büyük gruba ait, geriye kalan 256 tanesi iller itibarıyla 26 olarak tasnif edilebilir. Toplam grup sayısı 30 civarındadır" açıklamasında bulundu.

 

Çevre ve Şehircilik Bakanı Mehmet Özhaseki, FETÖ soruşturması kapsamında yaklaşık 12 milyar liralık mal varlığının Hazine'ye devredildiğini söyledi.

 

Maliye Bakanı Naci Ağbal, Sabah gazetesine "FETÖ kasasından 472 milyon lira çıktığını, FETÖ'nün piyasaya 400 milyon lira borcu olduğunu, 87 milyon liralık çek, senede el konulduğunu" aktardı.

 

Türkiye ekonomisinin büyümesinde yavaşlamanın önüne geçmek için yıl boyunca çok sayıda ekonomik teşvik paketi açıklandı.

 

Başbakan Binali Yıldırım, mayıs ayında açıkladığı 65'inci Hükümet Programı'ndan başlayarak yıl boyunca reel sektör, ihracat, KOBİ ve iş gücü piyasası alanlarına yönelik reform paketleri açıkladı. "Ekonomik Müjdeler Paketi", "Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi? Cazi?be Merkezleri? Programı ve Yatırım ve Destek Hamlesi?", "Ekonomi Koordinasyon Kurulu" kararları ve "Süper Teşvik" uygulaması yıl boyunca açıklanan teşvik paketlerinin bazılarıydı.

 

2016 yılında birçok ulaşım projesi hayata geçirildi.

 

Dünyanın en geniş köprüsü olan Yavuz Sultan Selim Köprüsü açıldı. Deniz altından kara yoluyla iki yakayı birleştiren Avrasya Tüneli, Marmaray'ın ardından açıldı. İstanbul ile İzmir arasındaki ulaşım süresini 9 saatten 3.5 saate indiren Gebze-İzmir Otoyolu Projesi kapsamında inşa edilen Osman Gazi Köprüsü'nün açılışı gerçekleştirildi.

 

 

Türkiye GSYH'sının yüzde 5'ine denk gelen bir üretim yapan ve ülkenin en büyük şirketi olan Koç Holding'in yönetim kurulu başkanı olan Mustafa Koç, 21 Ocak'ta hayatını kaybetti.

 

Kalp krizi yüzünden hayatını kaybeden Mustafa Koç, Koç Holding'in Yönetim Kurulu Başkanlığı'nı babası Rahmi Koç'tan 2003'te devralmıştı.
 

Eski Maliye Bakanı Kemal Unakıtan ise 12 Ekim'de hayatını kaybetti. Hastanede tedavi görmekte olan Unakıtan, 2009'da by-pass, 2013'te böbrek nakli operasyonu geçirmişti.

 

Unakıtan, 2002 yılında 58. hükümette maliye bakanı olduğu zaman dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Özelleştirme İdaresi Başkanlığını, Başbakan Yardımcısı Abdüllatif Şener'den alarak özelleştirmenin patronu olmuştu.

 

Alarko Holding'in kurucusu ünlü iş adamı İshak Alaton, 11 Eylül'de hayatını kaybetti.

 

İshak Alaton, 1954 yılında Dr. Üzeyir Garih ile birlikte Karaköy'de apartman kaloriferi tesisatçılığı hizmeti veren Alarko Kolektif Şirketi'nin kuruluşuna imza atarak Türkiye sanayisine giriş yapmıştı.